Law in Persian Poetry
Second Edition in Three Volumes

Compiled by:
Ahmad Mirzendehdel
Publication Year: 2022

A subject as significant and venerable in all cultures and fertile for poetry as “Law” would seem to deserve at least a single anthology i.e., a published collection of poems that touch on the theme of law, in any major language, including Persian (Farsi). This book which is a scholarly review of the law in Persian literature, is by far the first serious attempt to gather law-related Persian poems. By definition, the purpose of an anthology is to provide the potential reader, including law students, practicing attorneys-at-law, prosecutors and judges, with an easy access to a wide range of literary works, including poem and prose, on the theme of law, in general and various detailed topics of criminal law, in specific. This book covers the selected verses of Persian poems, centered on the law, by various classical and modern poets, ranging from well-known to known and unknown, not only who once lived in the then geographically vast Persian–speaking regions, but also those who are currently living in the same region, that is Iran, Tajikistan, Afghanistan, Uzbekistan, Indian Sub-continent (i.e., Pakistan and India), as of ten centuries ago, thus filling the gap in anthologies which mainly focus on such topics of human concerns as love and mother, as well as those devoted to more specific issues as flowers and birds. 

The compatibility of the elegant Persian poetry with law on one hand, and the number of poets who were law-trained and thus well-informed of legal principles, maxims and issues and also the distinguished judges and legal scholars who happened to be well-versed in Persian literature, as well as Arabic language and gifted by the talent of poetry, that resulted in judicious employment of the language and use of legal images and concepts of various disciplines of law[1], such as civil, criminal, common, environmental protection and animal protection laws, in production of law-focused poems, classified in overlapping categories, is astonishing, as evidenced by their attention to every aspect of human conflicts that are reflected in the present book. 

In literature, poetic justice is an ideal form of justice in which the good characters are rewarded, and the evil characters are punished by an ironic twist of their fate.

Persian literature conveys moral lessons. Thus, the poets have made sincere efforts to promote justice and discourage injustice[2], atrocity and cruelty[3], even against animals by denouncing animal cruelty[4], believing that exercising justice causes the extension of human lifespan[5] and further, for a king, devoting one hour of his time to enforcing justice, would be worth more than hundred years of life-time devotion

to worship[6]; Leniency and compassion shown toward offenders by a person or agency charged with administering justice[7]; and on the other hand, injustice to the innocent, being the root-cause of the fall of the cruel rulers, dictators and autocratic governments[8]; A just ruler is a divine gift to a nation[9]; comply with moral principles as such principles inherently demand timely administration of justice. The ones who have suffered hard and after disappointment from enforcement of the human-established laws, so called the Statute, usually turn to God and call upon heaven but rarely answered. 

Judge-related poems are divided into “good-judge” and “bad judge” poems, such as poems about just judges[10] and infallible judges[11] compared to judges of unsound and infirm personality who suffer from weak-self-control when it comes to the case of an attractive criminal of opposite sex[12];Corrupt individuals who bribe high-ranking judicial officials to become a judge[13]; Non-liability of the judge[14]; Chief Justice[15]; Persian poems, mostly depict a negative view of the judges, introducing them as those who abuse the judicial power entrusted to them for the sole purpose of either personal interest or mere gain of a cruel powerful friend[16]. In a rare instance, a verse of poem was found about challenging the authority of a judge[17] regarding a certain case. Public prosecutor[18]; Old Persian law-focused poetry offers numerous cases that an unlucky corrupt judge or influential figure who committed atrocities and wicked acts against an “average person”, happened to live at the time of a just, strong and law-abiding ruler, run the risk of not only being removed from office in disgrace, but also severely punished both financially and physically, upon a complaint made by an oppressed and/or grieving victim who received an unfair and biased treatment from the judge.[19] Further, the poets try to establish an emotional attachment to the good characters who often had not much social power or wealth and further, are oppressed by the wicked to vindicate his / her lawful rights whom they wished to be penalized for their evilness. An outcome in which the vice is punished and the good rewarded.

Based on the comments made by the readers of the first edition, despite the richness of the Persian literature, they acknowledged to have always believed that relatively few short Persian poems or a number of single verses take law as their theme emphasizing that they would never have expected that even the detailed aspects of law such as:

Praising the justice and condemning the injustice[20]; Rule of law[21]; Abiding by the law (Submission to the law)[22]; Abolish of the cruel and barbaric law[23]; Legal restriction[24]; Petition[25]; Vindication of right[26]; The Constitution[27]; Criminal law[28]; Law of retribution (Lex talionis (Lat.))[29]; Punishment of the law breaker[30]; Legal casuistry (Legal trick)[31]; Pardon law[32]; Legal action[33]; Terrible law (Disastrous law)[34]; Lawless city[35]; Fall of the tyrants as a result of ignorance to repeated miscarriage of justice by the relevant officials[36]; Caution against hasty punishment (for administration of justice) Festinatio justitiae est noverca infortunii (Lat.)[37]; Caution against ordering punishment in fury[38]; Punishment disproportionate to the offense (Disproportionate sentence)[39]; Prompt deliverance of the criminals to justice[40]; Late justice, no justice (Justice delayed is justice denied.; Justicia cunctator est justicia denego (Lat.))[41]; Revoked judgment and embarrassment of the issuing-judge[42]; Enforcement of court judgment[43]; Unhappiness of the people living under dictatorship[44]; Accusation[45]; False accusation[46]; Caution against accusing an innocent[47]; Caution against blaming an innocent for a crime committed by another[48]; Proving the guilt of an innocent[49]; Accused[50]; Detained without charges or Held without charge[51]; State to the accused the substance of the charge, to[52];Failure to state to the accused the substance of the charge[53]; Accusing the innocent of committing numerous crimes[54]; Commission of crime and denial thereof[55]; Undeniable crime[56]; Evidence of crime (Physical evidence of crime) [57]; Real responsible of the committed crime[58]; Complicity and partaker of guilt[59]; Equal guilt (Par delictum (Lat.))[60]; Death sentence[61]; Unappealable death sentence[62];  Repeated death threat[63]; Murder accessory[64];  Collaboration of law-enforcement officers with thieves[65]; Sham pleading[66]; Pleading guilty[67]; Pleading not guilty[68]; Plea of not guilty[69]; Insanity plea[70]; Feign insanity, to (Pretend to be insane, to) ;[71]Plea bargain 

 

[1] - Sample law-oriented English poem, titled: “Lawyers Never Cry”:

     Well, I was a starving poet not so very long ago,

     And I came to law school hoping it would help me make some dough,

     But I also hoped that it would help me work for liberty,

     But the very day I got here, this is what they said to me:

     “Lawyers never cry, they don’t dream at night,

     Spend their long days working under fluorescent lights.

     If the principles we’re teaching you do not seem very high,

     First thing you must learn here is, Lawyers Never Cry.”

     (Esther Cameron; University of Wisconsin Law-School Graduate)

[2]- گـر عدل کنی، برِ جهانت خوانند         ور ظلـم کنی، سگِ عوانت خوانند

     چشم خِردت باز کن و نیک ببین        تا زین دو کدام بِهْ که آنت خوانند      (ابوسعید ابوالخیر - دیوان اشعار- ص36)                      

[3] - ظلم تو از حدّ گذشت، حال اسیران مپرس        شـاه بتـانـی ببیـن، قـاعـدة داد چـیسـت  (غزالی مشهدی - دیوان اشعار- ص99)         

[4]- گـر حـیـاتـیّ و بـیـنـشـی داری         حَـیَـوان را ز خــود نـیـازاری    (اوحدی مراغه ای -کلیّات - جام جم - ص 558)                  

[5] - عـدل و عـمـرِ دراز هـم‌زادنـد       عـاقـلانـم چنیـن خبـر دادنـد   (اوحدی مراغه ای - کلیّات- جام جم- ص529)

[6] - شاه را بـِهْ بُوَد از طاعت صد ساله و زهد         قدر یک ساعته عمری که در او داد کند   (حافظ شیرازی- دیوان اشعار- ص143)

[7] - رها کرد هر کو به زندان بُدند        بداندیش اگر بی‌گـزنـدان بُدند     (حکیم فردوسی طوسی - شاهنامه - ص527)                         

[8] - ستـم، نامة عزل شاهان بُوَد       چو درد دل بیگنـاهـان بُوَد    (حکیم فردوسی طوسی - شاهنامه – ص 368)

[9] - به قومی که نیکی پسندد خدای        دهــد حـاکـم عـادل نیـک رای   (خواجه محمّد بقا سمندر - مذکّرالاصحاب - ص194)

[10] - شهادت را ز دشمن خوش پسندد قاضیِ عادل    چو دامن گیرمش در حشر، باش ای دل گواه من 

(داوری کردستانی- گلزار ادب - ص466)   

[11] - تـا گريبان قَـدَر بگشـاد چـرخ آبگـون      پاكدامن‌تر ز تو قاضي نديد اندر قضا    (حكيم سنايي غزنوي - دیوان اشعار- ص 40)

[12] - هـر روز بـه شـیـوه ای و لطفـی دگری        چندان که نظـر می کنمـت، خـوبتـری

      گفتم که به قاضی بَرَمت تـا دل خویش         بستـانـم و تـرسـم دل قـاضـی ببـری  (سعدی شیرازی- کلیّات- رباعیّات- ص680)

[13] - ز گلپایگان رفت شخصی به قـزویـن        که قاضی شود، صدر راضـی نمی شد

       بدادش خری رشـوه و گشت قـاضـی      اگــر ... نمـی بــود، قـاضـی نمی شد

                       (سیّد عبدالحقّ استرآبادی- تذکرة هفت اقلیم - جلد دوم - ص 1270)

[14] - در حد و تعزير قاضي هر كه مُرد        نيست بر قاضي ضَمان، كو نيست خُرد  

(مولانا جلال الدّین بلخی- مثنوی معنوی- دفتر ششم -ص1096)

[15] - تا سنـد شـریعـت غـرّاست مسکنم          قاضی القضات محکمة هفت کشورم    (حکیم آذری اسفراینی - دیوان اشعار - ص 64)

[16] - چون دهد قاضي به دل رشوت قرار        كي شناسد ظـالـم از مظـلـومِ زار؟   

(مولانا جلال الدّین بلخی  – مثنوی معنوی- دفتر اوّل – ص 25)

 

[17] - وی که معزول شود قاضیِ چرخ از تعدیل        فی­المثل گر تو به نوکِ قلمش جرح کنی  (اثیرالدّین اومانی - دیوان اشعار- ص517)

[18] - گو به بیدادگرِ غافلِ جاهل که جهان    داورِ دادگـــرِ دادســتـــانــی دارد    (سرخوش تفرشی - دیوان اشعار- ص67)

[19] - حکایت زن دادخواه با سلطان محمود:

                         حکیم سنایی غزنوی - حدیقة االحقیقه و شریعة الطریقه - صص396 و 395.

                         نورالدّین عبدالرّحمان جامی - هفت اورنگ - سلسلة الذّهب - دفتر سوم - صص271 و 270.

[20] -  اگــر داد و بيـداد دارو شـونـد        بُـوَد داد، تـريـاك و بيـداد، سـمّ        (حكيم ناصرخسرو قبادياني - دیوان اشعار- ص311)

[21] - محکـوم زوال کی شـود آن ملّت        در مملکتی که حکم با قانون است؟   (فرّخی یزدی - دیوان اشعار- ص213)

[22] - زانـو زده در بـرابـر کـرسی عـدل       تسلیـم مقـرّرات قـانـون شده‌ایم    (فرّخی یزدی - دیوان اشعار- ص 245)

[23]- این همه قانون و میزان را که ظلم افکند، پی     بشکنیم و با عـدالـت دسـت در میـزان زنیم    (رعدی آذرخشی – نگاه - ص25)

[24] - از دو چشمم آب یکسو گشته جاری، خون ز یکسو         دست و پایم بسته دین از یک ‌‌طرف، قانون ز یکسو

                                                                                    (ادیب الممالک فراهانی - دیوان اشعار- ص442)

[25] - شکایت نامة ما، سنگ را در گریه می آرد    مهیّای گرستن شو، دگر مکتوب ما بگشا (صائب تبریزی - دیوان اشعار- جلد اوّل- ص 11)     

[26] -  گوییم اگر سخن، پیِ احقاق حقّ بُوَد        حـرفـی نـه غیـرمنطقـی و نـاروا زنـیـم

                                                        (دکتر سیّد برهان‌الدّین میرمنصوری - گیلان در قلمرو شعر و ادب- ص60)

[27] - یافت قـانـون اسـاسـی در ولایـت انتشـار          انجمن ها گشت برپا در همه شهر و دیار   (ملک‌الشّعرای بهار- دیوان اشعار- ص 93)

[28] - داوری بـر در قـانون جـزا بـایـد کـرد          که نکویان ره دل ها به چه قانون زده‌اند   (عبرت نائینی - دیوان اشعار- ص 363)

[29] - نیست در مملکت عشق چو قانون قصاص          از که جوییم ز بیداد بتـان استخـلاص؟   (عبرت نائینی - دیوان اشعار- ص 393)

[30] - هر کس که بود ناقض قانون، او را       منصور بُوَد گر، همه بر دار زنیم     (فرّخی یزدی - دیوان اشعار- ص251)

[31] - هر كه جنباند كليدِ شرع را بر وفق طبع                        طبع نگشايد به رويش جز درِ اِدبار را   (جامی - فاتحة‌الشباب - ص204)

[32] - تا بانگِ طبلِ مرگ ز گوشش برون رود       قـانـون عـفـو، بهـر وی از رحـم سـاز کـن   (محتشم کاشانی - دیوان اشعار- ص564)

[33] - در عرصات همچنین روی­گشاده اندرآ  تا به دعا بَدَل شود، دعویِ دادخواه تو  (خواجه حسن شعری- گلزار جاویدان- جلد اوّل- ص463)

[34] - کوفیان کردند بهر قتـل مهمـان عـزیـز        طرح قانونی که می­باید به آن قانون گریست   (آتش اصفهانی - دیوان اشعار- ص364)

[35] - وای بر آن شهر بی‌قانون که قانون اندر آن          همچو اندر کافرستان، مصحف فرسوده بود   (فرّخی یزدی - دیوان اشعار- ص131)

[36] - بی‌عـدل، مُلک دیر نماند، نگاه دار       مال رعیّت از ستم و جُور لشکری    (اوحدی مراغه‌ای- کلیّات - قصاید - ص36)

[37] - نیک سهلست زنده بی‌ جان کرد        کشتـه را زنـده باز نتـوان کـرد

       شـرط عقلسـت صبـر تیـرانـداز       که چو رفـت از کمـان، نیاید باز   (سعدی شیرازی- کلیّات- گلستان- باب هشتم- ص181)

[38] - به قتلـم این همه خشم و عتاب حاجت نیست     چو می‌کُشد غم عشقم، شتاب حاجت نیست  (اهلی شیرازی - دیوان اشعار– ص30)

[39] - به قتلم مي‌شوي هر لحظه شاد از بي‌وفايي‌ها       نـدارد ايـن قَــدَر تعـزيـر، جـرمِ آشنـايـي‌هـا

                                                                                          (ميرعبدالقادر اورنگ آبادی- تذکرة مردم دیده - ص 177)

[40] - دادِ مظلومان ز ظالم می­ستان، مهلت مده      تا نگردد اژدها، تعجیل کن در دفع مار  (حکیم نزاری قهستانی- دیوان اشعار- ص126)

[41] - كـزيـن ناتـوان بنـده تقصيـر شـد      ز بـيــدادِ مــن، دادِ او ديــر شـد   (حزین لاهیجی - دیوان اشعار- ص560)

[42] - حُکم به هم درشکست، هست قضا در خطر         فتنة حُکم است این، آفتِ قاضی است آن

                                                                                          (مولانا جلال‌الدّین بلخی- دیوان شمس- ص772)

[43] - فتـوای مفتـیِ نگهـش، قتل عاشقان      اجرای حکم محکمه­اش، امر گیرودار  (عبدالغفور ندیم کابلی - دیوان اشعار- ص205)

[44] - ید ظلم جایی که گردد دراز        نبینی لب مردم از خنده، باز  (سعدی شیرازی- کلیّات اشعار- بوستان– باب اوّل– ص 227)   

[45] -  تهمت زده ام کرد به عشق دگر، ای کاش     پرسند که غیر از تو به عالم دگری هست؟   (ولی دشت بیاضی- دیوان اشعار- ص240)

[46] - اینچنین بهتان منه بر اهل حق     کاین خیال تست، برگردان ورق   (مولانا جلال الدّین بلخی- مثنوی معنوی – دفتر دوم - ص 377)

[47] - زلیخا را محبّت کرد رسـوای جهـان آخر      که بی‌تقصیر، یوسف را نباید متّهم کردن   (فروغی بسطامی - دیوان اشعار)

[48] - بیگناهی را به جرم دیگری از روی جهل      سرزنش کردن، نه رسم عاقل دانشور است    (جامی- فاتحة­الشباب- قصاید- ص72)

[49] - در دعـوی محبّـت، لافی زدنـد لیکـن         بر مـا گنـاه، ثـابـت کردند بی‌ گنـاهـی   (عماد فقیه کرمانی - دیوان اشعار- ص278)

[50] - در شـهـر یکـی نـشـان نـدارم          کـز عشـق تـو متّـهـم نبـاشـد     (محیط قمی- دیوان اشعار- ص29)

[51] - چه گفتـم که بـود آن سخن ناپسنـد؟        کـه هستـم به زنـدان به آهـن به بنـد   (سلمان ساوجی- کلیّات- فراق‌نامه - ص575)

[52] - در شرع و عقل ثابت و در عرف هم هست       اوّل بیان جرم و پس آنگه جـزای آن   (فضل الله شیرازی- تاریخ وصّاف - ص 493)

[53] - به گرد خویش برآید دلم که جرمم چیست؟     از آنک هر سببی با نتیجه مقرونست  (مولانا جلال الدّین بلخی- دیوان شمس- ص220)

[54] - صد گناه، بی سبب بر من شمردن تا به چند؟        صد عتـاب، بی گنـه از تـو شنیدن تا به کی؟    (سیف الدّین اسفرنگی) 

[55] - خواهی که ز جـرمِ کرده‌ها درگذرند          از بـیـم جـزا، ز کرده انـکـار مکـن   (صفی‌قلی بیگ چرکس- دیوان اشعار- ص177)

[56] - پس روان گردد چو دزدان سویِ دار     جـرم پیـدا، بـسـتـه راه اعتـذار  (مولانا جلال الدّین بلخی- مثنوی معنوی- دفتر پنجم-ص909)

[57] - به جـرمِ دیدة خونبار کشتـه‌ای ما را         ترا ز دامـن و ما را ز آستین پیداست    (غالب دهلوی - دیوان اشعار- ص141)

[58] - جرم ابنـای زمان را ز فلـک می‌دانیم        هر چه شب دزد نماید، گنه شبگرد است   (صائب تبریزی - دیوان اشعار- جلد اوّل- ص294)

[59] - چه داني كه همدست گردند و يار      يكي دزد باشد، يكي پرده‌دار    (سعدي شيرازي - کلیّات- بوستان- باب اوّل- ص214) 

[60] - دلبری جرم تو بود و دل سپـردن جـرم مـن       هر کدام از ما به جرم دیگری تقصیر داشت   (م. دهدشتی)

[61] - اگر به غمزه دهد حکم قتل ما چه شود؟        که پادشـاه جمـال تو صـاحب کرم است    (آتش اصفهانی - دیوان اشعار- ص67)

[62] - گر حکم به کشتن کنی ام، چاره هلاک است       حکـم تـو نـه آن است که تغییـر توان کرد (اهلی شیرازی - دیوان اشعار - ص 218)

[63] - مـرا صـد بـار گفتی خواهمت کشت      بکُش یک ره، مکُش چندینم ای دوست  (کمال الدّین مسعود خجندی- دیوان اشعار - ص79)

[64] - روز محشـر که بپرسند ز مـن قاتل را       دیده را نام بَرَم اوّل و زان پس، دل را        (گلزار جاویدان - جلد سوم- ص1737)

[65] - دزد با شـحـنـه چـون شـریـک بـُوَد          کـوچـهـا را عَـسَـس، چـریـک بـُوَد     (اوحدی مراغه ای- کلیّات - جام جم - ص533)     

[66] - دعوی کنند چه،که براهیم زاده‌ایم؟         چون ژرف بنگری، همه شاگرد آزرند   (حکیم ناصرخسرو قبادیانی- دیوان اشعار- ص176)

[67] - از دست خویشتن شده خون مر مرا جگر           بـر جـرم خویش لاجرمم بـایـد اعتـراف   (سُهایی کرمانی- دیوان اشعار- ص501)

[68] - جایی که برق عصیان بر آدمِ صفی زد        ما را چگونه زیبد دعـوی بیگنـاهـی؟    (حافظ شیرازی- دیوان اشعار- ص345)

[69] - بهر جـان هر که دم از بی‌گنهی زد، بکُشش        چه گناهی بَتَر از دعوی این بیگنهی است؟   (اهلی شیرازی - دیوان اشعار- ص 75)

[70] - از دعـویِ دیوانگیِ خویش خجـل شد       مجنون چو مرا دید به صحرای قیامت   (عبدالغفور ندیم کابلی - دیوان اشعار- ص55)

[71] - بر آن سرم که به دیوانگی زنم خود را      که بی جنون نتوان کرد از محبّت حظّ   (سلیم تهرانی - دیوان اشعار- ص 257)