Law in Persian Poetry
with emphasis on Criminal Law
 

Research,Compiled, and Annotation by:
Ahmad Mirzendehdel

Publication Year: 2015

A subject as significant and venerable in all cultures and fertile for poetry as “Law” would seem to deserve at least a single anthology i.e., a published collection of poems that touch on the theme of law, in any major language, including Persian (Farsi). This book which is a scholarly review of the law in Persian literature, is by far the first serious attempt to gather law-related Persian poems. By definition, the purpose of an anthology is to provide the potential reader, including law students, practicing attorneys-at-law, prosecutors and judges, with an easy access to a wide range of literary works, including poem and prose, on the theme of law, in general and various detailed topics of criminal law, in specific. This book covers the selected verses of Persian poems, centered on the law, by various classical and modern poets, ranging from well-known to known and unknown, not only who once lived in the then geographically vast Persian–speaking regions, but also those who are currently living in the same region, that is Iran, Tajikistan, Afghanistan, Uzbekistan, Indian Sub-continent (i.e., Pakistan and India), as of ten centuries ago, thus filling the gap in anthologies which mainly focus on such topics of human concerns as love and mother, as well as those devoted to more specific issues as flowers and birds. 

The compatibility of the elegant Persian poetry with law on one hand, and the number of poets who were law-trained and thus well-informed of legal principles, maxims and issues and also the distinguished judges and legal scholars who happened to be well-versed in Persian literature, as well as Arabic language and gifted by the talent of poetry, that resulted in judicious employment of the language and use of legal images and concepts of various disciplines of law[1], such as civil, criminal, common, environmental protection and animal protection laws, in production of law-focused poems, classified in overlapping categories, is astonishing, as evidenced by their attention to every aspect of human conflicts that are reflected in the present book. 

In literature, poetic justice is an ideal form of justice in which the good characters are rewarded, and the evil characters are punished by an ironic twist of their fate.

Persian literature conveys moral lessons. Thus, the poets have made sincere efforts to promote justice and discourage  injustice[2], atrocity and cruelty[3], even against animals by denouncing animal cruelty[4], believing that exercising justice causes the extension of human lifespan[5] and further, for a king, devoting one hour of his time to enforcing justice, would be worth more than hundred years of life-time devotion to worship[6]; Leniency and compassion shown toward offenders by a person or agency charged with administering justice[7]; and on the other hand, injustice to the innocent, being the root-cause of the fall of the cruel rulers, dictators and autocratic governments[8]; A just ruler is a divine gift to a nation[9]; comply with moral principles as such principles inherently demand timely administration of justice. The ones who have suffered hard and after disappointment from enforcement of the human-established laws, so called the Statute, usually turn to God and call upon heaven but rarely answered. 

Judge-related poems are divided into “good-judge” and “bad judge” poems, such as poems about just judges[10] and infallible judges[11] compared to judges of unsound and infirm personality who suffer from weak-self-control when it comes to the case of an attractive criminal of opposite sex[12]; Corrupt individuals who bribe high-ranking judicial officials to become a judge[13]; Non-liability of the judge[14]; Chief Justice[15]; Persian poems, mostly depict a negative view of the judges, introducing them as those who abuse the judicial power entrusted to them for the sole purpose of either personal interest or mere gain of a cruel powerful friend[16]. In a rare instance, a verse of poem was found about challenging the authority of a judge[17] regarding a certain case. Public prosecutor[18]; Old Persian law-focused poetry offers numerous cases that an unlucky corrupt judge or influential figure who committed atrocities and wicked acts against an “average person”, happened to live at the time of a just, strong and law-abiding ruler, run the risk of not only being removed from office in disgrace, but also severely punished both financially and physically, upon a complaint made by an oppressed and/or grieving victim who received an unfair and biased treatment from the judge.[19] Further, the poets try to establish an emotional attachment to the good characters who often had not much social power or wealth and further, are oppressed by the wicked to vindicate his / her lawful rights whom they wished to be penalized for their evilness. An outcome in which the vice is punished and the good rewarded.

Based on the comments made by the readers of the first edition, despite the richness of the Persian literature, they acknowledged to have always believed that relatively few short Persian poems or a number of single verses take law as their theme emphasizing that they would never have expected that even the detailed aspects of law such as:

Praising the justice and condemning the injustice[20]; Rule of law[21]; Abiding by the law (Submission to the law)[22]; Abolish of the cruel and barbaric law[23]; Legal restriction[24]; Petition[25]; Vindication of right[26]; The Constitution[27]; Criminal law[28]; Law of retribution (Lex talionis (Lat.))[29]; Punishment of the law breaker[30]; Legal casuistry (Legal trick)[31]; Pardon law[32]; Legal action[33]; Terrible law (Disastrous law)[34]; Lawless city[35]; Fall of the tyrants as a result of ignorance to repeated miscarriage of justice by the relevant officials[36]; Caution against hasty punishment (for administration of justice) Festinatio justitiae est noverca infortunii (Lat.)[37]; Caution against ordering punishment in fury[38]; Punishment disproportionate to the offense (Disproportionate sentence)[39]; Prompt deliverance of the criminals to justice[40]; Late justice, no justice (Justice delayed is justice denied.; Justicia cunctator est justicia denego (Lat.))[41]; Revoked judgment and embarrassment of the issuing-judge[42]; Enforcement of court judgment[43]; Unhappiness of the people living under dictatorship[44]; Accusation[45]; False accusation[46]; Caution against accusing an innocent[47]; Caution against blaming an innocent for a crime committed by another[48]; Proving the guilt of an innocent[49]; Accused[50]; Detained without charges or Held without charge[51]; State to the accused the substance of the charge, to[52]; Failure to state to the accused the substance of the charge[53]; Accusing the innocent of committing numerous crimes[54]; Commission of crime and denial thereof[55]; Undeniable crime[56]; Evidence of crime (Physical evidence of crime) [57]; Real responsible of the committed crime[58]; Complicity and partaker of guilt[59]; Equal guilt (Par delictum (Lat.))[60]; Death sentence[61]; Unappealable death sentence[62];  Repeated death threat[63]; Murder accessory[64];  Collaboration of law-enforcement officers with thieves[65]; Sham pleading[66]; Pleading guilty[67]; Pleading not guilty[68]; Plea of not guilty[69]; Insanity plea[70]; Feign insanity, to (Pretend to be insane, to) ;[71] Plea bargain (A plea of guilty to a lesser offense in return for a lighter sentence)[72]; 

House arrest[73]; Prison[74]; Inescapable prison[75]; Dungeon[76]; Overcrowded Prison[77]; Prison guard[78]; Prisoner[79]; Coprisoner[80]; Long-term prisoner[81]; Forgotten prisoners[82]; Shackled innocent prisoner[83]; Death-row inmates (Prisoners awaiting execution)[84]; Transfer of prisoner from one prison to another[85]; Prison break (Jail break)[86]; Thinking of freedom from prison[87]; Adapting of long-term imprisoned inmates to prison environment[88]; Imprisonment and life imprisonment[89]; Imprisonment is an intolerable experience for an innocent[90]; Imprisonment of various categories of prisoners (that is, high and low risk prisoners) at the same prison[91]; Losing faith in being discharged from prison alive[92]; Release from imprisonment[93]; Relinquishment of a claim[94]; True claim[95]; False claim[96]; Unwitnessed claim[97]; Chastity claim[98]; Compensation for sustained loss[99]; Pardoning of the condemned criminal[100]; Amnesty (General pardon)[101]; Compassion and having mercy on someone[102]; Denial of truth and impossibility to deny a fact forever[103]; Recantation of previous confession[104]; Involuntary confession (Compelled admission) [105]; Confession made under torture[106]; Neither admission, nor denial of the accusation[107]; Admission to negligence[108]; Admission to have committed a crime[109]; Admission to have committed a sin[110]; Forgiveness due to sincere admission to negligence[111]; Refraining from admission to sin despite numerous witnesses[112]; Intent to kill[113]; Trace of the droplets of blood on the ground[114]; Renunciation of criminal conduct[115]; Denial of the killer to previously know the murder-victim[116]; Covert surveillance of the suspect[117]; Victim-suspect confrontation[118]; Witness[119]; Hostile witness (Adverse witness; Rebuttal witness)

 [120]; Friendly witness[121]; Witness tampering / intimidation[122]; An eyewitness outweighs other (ear)witnesses )Testis de visu praeponderat aliis (Lat.()[123]; Just (Fair and impartial) witness[124]; Eyewitness to murder at the scene of the crime [125]; Challenging the witness[126]; Unwitnessed claim[127]; Bring clear proof, to[128]; Murder plot (Conspiracy to murder)[129]; Excuse to commit murder[130]; Caution against killing an innocent[131]; Indifference of the public to execution of the innocent[132]; Caution against residing in a state where innocent-blood is shed[133]; Pecuniary penalty in exchange for the murderer's execution[134]; Willful homicide (Intentional killing)[135]; Euthanasia (Voluntary euthanasia)[136]; Suicide[137]; Suicide threat[138]; Suicide with intent to attract attention of others[139]; Suicidal thoughts[140]; Suicidal tendencies[141]; Caution against 

accidental suicide[142]; Matricide[143]; Patricide[144]; Fratricide[145]; Filicide[146]; Mariticide (Spousal homicide)[147]; Honor killing[148]; Criminal abortion[149]; Theft[150]; Accusation of theft[151]; Literary theft (Stealing and passing off (the ideas or words of another) as one's own)[152]; Poverty is the root-cause of theft[153]; Stealing of cash[154]; Burglar (night-time thief)[155]; Bribery[156]; Coin-counterfeiting crime (Coin-debasement crime)[157]; Excessive loss due to grave Deception (Notorious fraud)[158]; Setting ablaze one' own house[159];

Sales of a property belonging to others[160]; Blackmail (Racketeering)[161]; Criminal responsibility (Defense of infancy[162]; Insanity defense (Not legally responsible, because not of sound mind)[163]; Intoxication defense)[164]; Blackout drunk (Alcohol-induced blackout) [165]; Consequences of the legislation of an inappropriate law[166]; Adultery (Adulterer and Adulteress)[167]; Domestic violence[168], and such legal principles as of “Ignorance of law is no excuse”[169]; Inadmissible excuse[170]; Principle of equality before the law[171]; Innocent until proven guilty[172]; Ex patre meeting of the judge[173]; Hear the other side (Hear both sides ; No one shall be condemned unheard ; Audi alteram partem (Lat.))[174]; An action is not given to one who is not injured (Actio non datur non damnificato (Lat.))[175]; Let a man be punished when he commits a crime (Ubi quis delinquit ibi punietur (Lat.))[176]; No one is to be punished for the crime or wrong of another (Nemo punitur pro alieno delicto (Lat.)) [177]; No one shall be twice tried for the same offence (Non bis in idem (Lat.))[178]; Let the punishment fit the crime (Punishment must be proportionate to the crime)[179]; The answer (testimony) of a sole witness shall not be heard at all (Responsio unius non omnino auditur (Lat.))[180]; False 

testimony[181]; No one is bound to do what is impossible[182]; No man is bound to accuse himself (One cannot be compelled to be a witness in a proceeding against oneself; Brocard nemo tenetur se ipsum accusare (Lat.))[183]; Law is silent amidst arms (Silent leges inter arma (Lat.))[184] be referred to in the Persian poetry, with the enumerated list not being exhaustive. 

The present collection of law-oriented Persian poems which is the first of its kind, is the product of more than fifteen years of reading many centuries-old books of poem and gathering the relevant verses therefrom. 

I feel obliged to acknowledge my indebtedness to the Publisher, namely Mr. Seyed Sadegh Hosseini Eshkevari, Head of the Majma Zakhair Islami Publications. Further, I wish also to express my heartfelt gratitude to one of the greatest masters of contemporary Persian calligraphy, Mr. Kamran Abbassi who has written the book-cover together with two other pieces of calligraphy placed inside this book. My deepest thanks go to my wife, Farideh Dabiran, without whom there would be nothing at all.  

 

Ahmad Mirzendehdel

Tehran, Iran

January 2022

​

[1] - Sample law-oriented English poem, titled: “Lawyers Never Cry”:

     Well, I was a starving poet not so very long ago,

     And I came to law school hoping it would help me make some dough,

     But I also hoped that it would help me work for liberty,

     But the very day I got here, this is what they said to me:

     “Lawyers never cry, they don’t dream at night,

     Spend their long days working under fluorescent lights.

     If the principles we’re teaching you do not seem very high,

     First thing you must learn here is, Lawyers Never Cry.”

     (Esther Cameron; University of Wisconsin Law-School Graduate)

[2]- گـر عدل کنی، برِ جهانت خوانند       ور ظلـم کنی، سگِ عوانت خوانند

     چشم خِردت باز کن و نیک ببین      تا زین دو کدام بِهْ که آنت خوانند      (ابوسعید ابوالخیر - دیوان اشعار- ص36)  

[3] - ظلم تو از حدّ گذشت، حال اسیران مپرس       شـاه بتانی ببیـن، قاعدة داد چـیست؟  (غزالی مشهدی- دیوان اشعار-ص99)         

[4]- گـر حـیـاتـیّ و بـیـنـشـی داری       حَـیَـوان را ز خـود نـیـازاری   (اوحدی مراغه ای -کلیّات - جام جم - ص558)  

[5] - عـدل و عـمـرِ دراز هـم‌زادنـد       عـاقـلانـم چنیـن خبـر دادنـد   (اوحدی مراغه ای - کلیّات- جام جم- ص529)

[6] - شاه را بـِهْ بُوَد از طاعت صد ساله و زهد         قدر یک ساعته عمری که در او داد کند   (حافظ شیرازی- دیوان اشعار- ص143)

[7] - رها کرد هر کو به زندان بُدند        بداندیش اگر بی‌گـزنـدان بُدند     (حکیم فردوسی طوسی - شاهنامه - ص527)                 

[8] - ستـم، نامة عزل شاهان بُوَد      چو درد دل بیگنـاهـان بُوَد    (حکیم فردوسی طوسی - شاهنامه – ص 368)

[9] - به قومی که نیکی پسندد خدای        دهــد حـاکـم عـادل نیـک رای   (خواجه محمّد بقا سمندر - مذکّرالاصحاب- ص194)

[10] - شهادت را ز دشمن خوش پسندد قاضیِ عادل            چو دامن گیرمش در حشر، باش ای دل گواه من 

(داوری کردستانی- گلزار ادب-ص466)            

[11] - تـا گريبان قَـدَر بگشـاد چـرخ آبگـون     پاكدامن‌تر ز تو قاضي نديد اندر قضا    (حكيم سنايي غزنوي - دیوان اشعار- ص 40)

[12] - هـر روز بـه شـیـوه ای و لطفـی دگری               چندان که نظـر می کنمـت، خـوبتـری

     گفتم که به قاضی بَرَمت تـا دل خویش                  بستـانـم و تـرسـم دل قـاضـی ببـری    (سعدی شیرازی- کلیّات- رباعیّات- ص680)

[13] - ز گلپایگان رفت شخصی به قـزویـن     که قاضی شود، صدر راضـی نمی شد

       بدادش خری رشـوه و گشت قـاضـی               اگــر ... نمـی بــود، قـاضـی نمی شد

                       (سیّد عبدالحقّ استرآبادی- تذکرة هفت اقلیم - جلد دوم - ص 1270)

[14] - در حد و تعزير قاضي هر كه مُرد        نيست بر قاضي ضَمان، كو نيست خُرد  

(مولانا جلال الدّین بلخی- مثنوی معنوی- دفتر ششم -ص1096)

[15] - تا سنـد شـریعـت غـرّاست مسکنم         قاضی القضات محکمة هفت کشورم    (حکیم آذری اسفراینی - دیوان اشعار - ص 64)

[16] - چون دهد قاضي به دل رشوت قرار        كي شناسد ظـالـم از مظـلـومِ زار؟   

(مولانا جلال الدّین بلخی  – مثنوی معنوی- دفتر اوّل – ص 25)

[17] - وی که معزول شود قاضیِ چرخ از تعدیل      فی­المثل گر تو به نوکِ قلمش جرح کنی   (اثیرالدّین اومانی - دیوان اشعار- ص517)

[18] - گو به بیدادگرِ غافلِ جاهل که جهان داورِ دادگـــرِ دادســتـــانــی دارد    (سرخوش تفرشی - دیوان اشعار- ص67)

[19] - حکایت زن دادخواه با سلطان محمود:

                         حکیم سنایی غزنوی - حدیقة االحقیقه و شریعة الطریقه – صص396 و 395.

                         نورالدّین عبدالرّحمان جامی - هفت اورنگ – سلسلة الذّهب – دفتر سوم – صص271 و 270.

[20] -  اگــر داد و بيـداد دارو شـونـد        بُـوَد داد، تـريـاك و بيـداد، سـمّ        (حكيم ناصرخسرو قبادياني - دیوان اشعار- ص311)

[21] - محکـوم زوال کی شـود آن ملّت     در مملکتی که حکم با قانون است؟   (فرّخی یزدی - دیوان اشعار- ص213)

[22] - زانـو زده در بـرابـر کـرسی عـدل تسلیـم مقـرّرات قـانـون شده‌ایم    (فرّخی یزدی - دیوان اشعار- ص 245)

[23]- این همه قانون و میزان را که ظلم افکند، پی     بشکنیم و با عـدالـت دسـت در میـزان زنیم    (رعدی آذرخشی – نگاه - ص25)

[24] - از دو چشمم آب یکسو گشته جاری، خون ز یکسو         دست و پایم بسته دین از یک ‌‌طرف، قانون ز یکسو

                                                                                    (ادیب الممالک فراهانی - دیوان اشعار- ص442)

[25] - شکایت نامة ما، سنگ را در گریه می آرد        مهیّای گرستن شو، دگر مکتوب ما بگشا 

(صائب تبریزی - دیوان اشعار- جلد اوّل- ص 11) 

[26] -  گوییم اگر سخن، پیِ احقاق حقّ بُوَد      حـرفـی نـه غیـرمنطقـی و نـاروا زنـیـم

                                                        (دکتر سیّد برهان‌الدّین میرمنصوری - گیلان در قلمرو شعر و ادب- ص60)

[27] - یافت قانون اساسی در ولایـت انتشـار      انجمن ها گشت برپا در همه شهر و دیار   (ملک‌الشّعرای بهار- دیوان اشعار- ص 93)

[28] - داوری بـر در قـانون جـزا بـایـد کـرد          که نکویان ره دل ها به چه قانون زده‌اند   (عبرت نائینی - دیوان اشعار- ص 363)

[29] - نیست در مملکت عشق چو قانون قصاص      از که جوییم ز بیداد بتـان استخـلاص؟   (عبرت نائینی - دیوان اشعار- ص 393)

[30] - هر کس که بود ناقض قانون، او را منصور بُوَد گر، همه بر دار زنیم     (فرّخی یزدی - دیوان اشعار- ص251)

[31] - هر كه جنباند كليدِ شرع را بر وفق طبع        طبع نگشايد به رويش جز درِ اِدبار را   (جامی - فاتحة‌الشباب - ص204)

[32] - تا بانگِ طبلِ مرگ ز گوشش برون رود       قـانـون عـفـو، بهـر وی از رحـم سـاز کـن   (محتشم کاشانی - دیوان اشعار- ص564)

[33] - در عرصات همچنین روی­گشاده اندرآ                تا به دعا بَدَل شود، دعویِ دادخواه تو  

(خواجه حسن شعری- گلزار جاویدان- جلد اوّل- ص463)

[34] - کوفیان کردند بهر قتـل مهمـان عـزیـز        طرح قانونی که می­باید به آن قانون گریست   (آتش اصفهانی - دیوان اشعار- ص364)

[35] - وای بر آن شهر بی‌قانون که قانون اندر آن     همچو اندر کافرستان، مصحف فرسوده بود   (فرّخی یزدی - دیوان اشعار- ص131)

[36] - بی‌عـدل، مُلک دیر نماند، نگاه دار مال رعیّت از ستم و جُور لشکری    (اوحدی مراغه‌ای- کلیّات - قصاید - ص36)

[37] - نیک سهلست زنده بی‌ جان کرد      کشتـه را زنـده باز نتـوان کـرد

     شـرط عقلسـت صبـر تیـرانـداز       که چو رفـت از کمـان، نیاید باز   (سعدی شیرازی- کلیّات- گلستان- باب هشتم- ص181)

[38] - به قتلـم این همه خشم و عتاب حاجت نیست        چو می‌کُشد غم عشقم، شتاب حاجت نیست 

 (اهلی شیرازی - دیوان اشعار– ص30)

[39] - به قتلم مي‌شوي هر لحظه شاد از بي‌وفايي‌ها   نـدارد ايـن قَــدَر تعـزيـر، جـرمِ آشنـايـي‌هـا

                                                             (ميرعبدالقادر اورنگ آبادی- تذکرة مردم دیده - ص 177)

[40] - دادِ مظلومان ز ظالم می­ستان، مهلت مده      تا نگردد اژدها، تعجیل کن در دفع مار  (حکیم نزاری قهستانی- دیوان اشعار- ص126)

[41] - كـزيـن ناتـوان بنـده تقصيـر شـد     ز بـيــدادِ مــن، دادِ او ديــر شـد   (حزین لاهیجی - دیوان اشعار- ص560)

[42] - حُکم به هم درشکست، هست قضا در خطر    فتنة حُکم است این، آفتِ قاضی است آن

(مولانا جلال‌الدّین بلخی- دیوان شمس- ص772)

[43] - فتـوای مفتـیِ نگهـش، قتل عاشقان      اجرای حکم محکمه­اش، امر گیرودار  (عبدالغفور ندیم کابلی - دیوان اشعار- ص205)

[44] - ید ظلم جایی که گردد دراز        نبینی لب مردم از خنده، باز  (سعدی شیرازی- کلیّات اشعار- بوستان– باب اوّل– ص 227)   

[45] -  تهمت زده ام کرد به عشق دگر، ای کاش     پرسند که غیر از تو به عالم دگری هست؟   (ولی دشت بیاضی- دیوان اشعار- ص240)

[46] - اینچنین بهتان منه بر اهل حق     کاین خیال تست، برگردان ورق   

(مولانا جلال الدّین بلخی- مثنوی معنوی - دفتر دوم - ص 377)

[47] - زلیخا را محبّت کرد رسـوای جهـان آخر      که بی‌تقصیر، یوسف را نباید متّهم کردن   (فروغی بسطامی - دیوان اشعار)

[48] - بیگ‌ناهی را به جرم دیگری از روی جهل      سرزنش کردن، نه رسم عاقل دانشور است    (جامی- فاتحة­الشباب- قصاید- ص72)

[49] - در دعـوی محبّـت، لافی زدنـد لیکـن        بر مـا گنـاه، ثـابـت کردند بی‌ گنـاهـی   (عماد فقیه کرمانی - دیوان اشعار- ص278)

[50] - در شـهـر یکـی نـشـان نـدارم         کـز عشـق تـو متّـهـم نبـاشـد     (محیط قمی- دیوان اشعار- ص29)

[51] - چه گفتـم که بـود آن سخن ناپسنـد؟        کـه هستـم به زنـدان به آهـن به بنـد   (سلمان ساوجی- کلیّات- فراق‌نامه - ص575)

[52] - در شرع و عقل ثابت و در عرف هم هست       اوّل بیان جرم و پس آنگه جـزای آن   (فضل الله شیرازی- تاریخ وصّاف - ص 493)

[53] - به گرد خویش برآید دلم که جرمم چیست؟           از آنک هر سببی با نتیجه مقرونست  

(مولانا جلال الدّین بلخی- دیوان شمس- ص220)

[54] - صد گناه، بی سبب بر من شمردن تا به چند؟        صد عتـاب، بی گنـه از تـو شنیدن تا به کی؟    (سیف الدّین اسفرنگی) 

[55] - خواهی که ز جـرمِ کرده‌ها درگذرند       از بـیـم جـزا، ز کرده انـکـار مکـن   (صفی‌قلی بیگ چرکس- دیوان اشعار- ص177)

[56] - پس روان گردد چو دزدان سویِ دار        جـرم پیـدا، بـسـتـه راه اعتـذار  

(مولانا جلال الدّین بلخی- مثنوی معنوی- دفتر پنجم-ص909)

[57] - به جـرمِ دیدة خونبار کشتـه‌ای ما را       ترا ز دامـن و ما را ز آستین پیداست    (غالب دهلوی - دیوان اشعار- ص141)

[58] - جرم ابنـای زمان را ز فلـک می‌دانیم                 هر چه شب دزد نماید، گنه شبگرد است  

 (صائب تبریزی - دیوان اشعار- جلد اوّل- ص294)

[59] - چه داني كه همدست گردند و يار      يكي دزد باشد، يكي پرده‌دار    (سعدي شيرازي - کلیّات- بوستان- باب اوّل- ص214) 

[60] - دلبری جرم تو بود و دل سپـردن جـرم مـن     هر کدام از ما به جرم دیگری تقصیر داشت   (م. دهدشتی)

[61] - اگر به غمزه دهد حکم قتل ما چه شود؟        که پادشـاه جمـال تو صـاحب کرم است    (آتش اصفهانی - دیوان اشعار- ص67)

[62] - گر حکم به کشتن کنی ام، چاره هلاک است       حکـم تـو نـه آن است که تغییـر توان کرد 

(اهلی شیرازی - دیوان اشعار - ص 218)

[63] - مـرا صـد بـار گفتی خواهمت کشت      بکُش یک ره، مکُش چندینم ای دوست  

(کمال الدّین مسعود خجندی- دیوان اشعار - ص79)

[64] - روز محشـر که بپرسند ز مـن قاتل را       دیده را نام بَرَم اوّل و زان پس، دل را           (گلزار جاویدان - جلد سوم- ص1737)

[65] - دزد با شـحـنـه چـون شـریـک بـُوَد        کـوچـهـا را عَـسَـس، چـریـک بـُوَد   (اوحدی مراغه ای- کلیّات - جام جم - ص533)   

[66] - دعوی کنند چه،که براهیم زاده‌ایم؟       چون ژرف بنگری، همه شاگرد آزرند   (حکیم ناصرخسرو قبادیانی- دیوان اشعار- ص176)

[67] - از دست خویشتن شده خون مر مرا جگر       بـر جـرم خویش لاجرمم بـایـد اعتـراف   (سُهایی کرمانی- دیوان اشعار- ص501)

[68] - جایی که برق عصیان بر آدمِ صفی زد        ما را چگونه زیبد دعـوی بیگنـاهـی؟    (حافظ شیرازی- دیوان اشعار- ص345)

[69] - بهر جان هر که دم از بی‌گنهی زد، بکُشش    چه گناهی بَتَر از دعوی این بیگنهی است؟   (اهلی شیرازی - دیوان اشعار- ص 75)

[70] - از دعـویِ دیوانگیِ خویش خجـل شد       مجنون چو مرا دید به صحرای قیامت   (عبدالغفور ندیم کابلی - دیوان اشعار- ص55)

[71] - بر آن سرم که به دیوانگی زنم خود را               که بی جنون نتوان کرد از محبّت حظّ   (سلیم تهرانی - دیوان اشعار- ص 257)     

[72] - غیـرِ اقـرار بـه تقصیـر بـه امّیـد کَـرَم        عرضِ هر عذر که کردم، همه نازیبا بود   (محیط قمی - دیوان اشعار- ص32)

[73] - بدو خـانـه زنـدان كن و بازگرد        نزيبد بر او گاه و ترگ و نبرد    (حکیم فردوسی طوسی- شاهنامه - ص396)

[74] - هرکه در زندان قرین محنتی است    آن جزای لقمه‌ای و شهوتی است (مولانا جلال الدّین بلخی- مثنوی معنوی- دفتردوم -ص308)

[75] - حـلقـه بـر حـلقـة زلـفش گـویـی            حبـسِ خم در خمِ قسطنطین اسـت

      هـیــچ زنــدانــی ازو ره بـیــرون          نَبَـرَد، گـرچـه رهـش تعییـن اسـت     (حکیم نزاری قُهستانی- دیوان اشعار- ص722)

[76] - جهان، زنـدان تاریکست و دلگیر    چو دزدانم درین زندان مجویید   (سلطان ولد، بهاءالدّین محمّد بلخی - دیوان اشعار- ص117)

[77] -  دَم به دَم محبسـي به حـبـس رود        ليـك مـحبـس فـراخ‌تـر نـشـود   (ملك‌الشّعراي بهار- دیوان اشعار- ص721)

[78] - دو دستش سخت بربستند و بردند       به زنـدانبـانِ بي‌شفـقت سپـردنـد    (عطّار نيشابوري - الهي‌نامه – ص147) 

[79] - دلم زندان عشق تست و زندانی درو جانم     چو زندانی شدم، دیگر چه می‌خواهی؟ مرنجانم  (اوحدی مراغه‌ای - کلیّات- ص288)

[80] - هم حریف زندانم، هم رفیـق چاهم من        بخـتِ تیـره روزانم، کوکب سیاهم من  (فیّاض لاهیجی- دیوان اشعار- ص744)

[81] - "وحشی"، منـم مـورّخ زندانیانِ هجـر         زیـرا که دیـرسـالـة زنـدان حسرتم   (وحشی بافقی - دیوان اشعار- غزلیّات- ص116)

[82] - خلاص یافته هر کس ز بندخانة هجر      به غیر ما که فراموشیانِ زندانیم  (شتابی گنابادی-تذکرة هفت اقلیم– جلد دوم – ص855)

[83] - ای بخت، مرا سوخته خرمن کردی    بی­جرم، دو پای من در آهن کردی  (مسعود سعد سلمان - دیوان اشعار- رباعیّات- ص604)

[84] - چیست دنیا؟ چاه و زندانی و ما زندانیان      یک به یک را می‌برند از چاه و زندان، سوی دار (عطّار نیشابوری- دیوان اشعار- ص42)

[85] - دل ز زلفش رَست و در چاه زنخدان اوفتاد    شـد ز زندانی، اسیری سوی زندان دگر   (آتش اصفهانی - دیوان اشعار- ص211)

[86] - يكي تيشـه بگيريد پيِ حفـرة زندان       چو زندان بشكستيد، همه شاه و اميريد  (مولانا جلال الدّین بلخی- دیوان شمس- ص270)

[87] - تـا نـهـادم پـای در وحشت­سرای روزگـار      عمر من در فکر آزادی، چو زندانی گذشت   (صائب تبریزی- صیّادان معنی- ص613)

[88] - زنـدان به روزگـار شود دلنشیـن و مـا                 هـر روز می­شـویـم ز دنـیـا رمیـده­تـر    (صائب تبریزی - صیّادان معنی- ص 633)

[89] - از پي محنـت گرفتاريم در حبـس ابـد       نز پي راحت بُوَد محبوس روح اندر بدن   (حكيم سنايي غزنوي- دیوان اشعار- ص272)

[90] - صبا گر می روی در مصر، گو یعقوب می گوید         ندارد یوسف من ای زلیخا تاب زندان را 

(ابوالحسن راجی تبریزی - دیوان اشعار- ص 350)

[91] - ظلم باشد اختلاط جاهل و عالِم به هم     زاغ و بلبل را مکن در یک قفس، حیف است، حیف  

(احمد کرمی- گل ها و لاله ها - ص 444)               

[92] - من که تا زنده‌ام از بند تو نتوانم جَست        مـرده، روزی بـِدَر آرنـد ز زنـدانِ تـوام     (عماد فقیه کرمانی - دیوان اشعار- ص209)

[93] - ای رشک ماه کنعان، بودی اسیر زندان        شکـر خـدا کـه دیـدم روز رهـاییـت را                

                                                              (غلام ­نبی صوفی عشقری- تلقّی از عرفان در شعر معاصر افغانستان- ص306)

[94] - آن همه دعوی که اوّل عقلِ دعویدار کرد    دید چون رویت، به عجز خویشتن اقرار کرد  (امیرخسرو دهلوی- دیوان اشعار- ص205)

[95] - دل ز روی راستی مهر تو دعوی می‌کند     رنگ روی من بدین دعوی گواهست، ای صنم   (اوحدی مراغه ای- کلیّات - ص291)

[96] - چه برتری اسـت ندانم به مـرغ، مـردم را      جز اینکه دعوی باطل کند که انسانی است   (پروین اعتصامی- دیوان اشعار- ص274)

[97] - نبوَد درست دعویِ مردم چو بی گواه              درد آمدست در ره دلبر گـواه مـا    (خواجه قطب الدّین بختیار کاکی- دیوان اشعار- ص11)

[98] - دعوی عصمت گر کند شاهد ما، صادق است    دامنش گرچه ز خون بیگناهان پاک نیست

  (رشحة اصفهانی- تذکرة میکده- ص135)

[99] - گويي كه كنون غبن تو بايد چه دهم؟        بِستان ز تنم اگر كه جان بود مرا   (نیما یوشیج - مجموعه اشعار - رباعیّات - ص251)

[100] - ز ارباب کرم لطفی ورای آن نمی باشد    که ذیل عفو می پوشند به جرم گنهکاران   (خواجوی کرمانی - دیوان غزلیّات - ص 335) 

[101] - به عامّه دستخط عفو و مغفرت بنگار             به سوقه با نظر فضـل و مكرمت بنگر   (اديب‌الممالك فراهاني - دیوان اشعار - ص233)

[102] - وقـتـی ار رحــم آورد جــلّاد بـر بـیـچـاره ای    بر دو کس رحم آورد پروردگار از لطـف خـاص

       هم بر آن رحم آورد کز کشتنش بخشـد امـان     هم بر این رحم آورد کز دوزخش سازد خـلاص 

                                                                                                (حکیم قاآنی شیرازی - دیوان اشعار - ص 967)

[103] - دلِ آن خواجه که انکار حقیقت می‌کرد      روی زیبـای تـرا دیـد و به اقـرار آمـد   (قاسم انوار - دیوان اشعار- ص134)

[104] - دگر مگوي كه من ترك عشق خواهم گفت     كه قـاضـي از پـسِ اقـرار نشنود انكار   (سعدی شیرازی- کلیّات- مواعظ- ص722)

[105] - ز مـن اقــرار بـا اجـبـار مـی‌گیـرنـد، بـاور کـن      شکایت‌های من از عشق، از این دست اعترافات است  

(فاضل نظری - دیوان اشعار)

[106] - مجـرمـی گر نشد به فعـل، مُقِـرّ     می‌کننـدش شکنجـه‌هـای مضـرّ    (ملک‌الشّعرای بهار - دیوان اشعار - ص673)

[107] - وقتی است که دیده ای به دیدار کنم      یـک ذرّه نـه اقـرار و نـه انـکـار کنـم  (عطّار نیشابوری - مختارنامه - ص 167)

[108] - گر حوریان جمال تو بینند در بهشت            الحـق که بر قصـور نمـایند اعـتـراف   (عبرت نائینی - دیوان اشعار - ص404)

[109] - به جـرم خـود کنونم هسـت اقـرار  غـلط­کـارم، غـلط­کـارم، غـلط­کـار   (محمّد کاظم گلبن کازرونی - گلشن اسرار - ص291)

[110] - خداوندا گنه بسیـار دارم      ولیکن جمله را اقرار دارم    (عطّار نیشابوری - مظهرالعجایب - مناجات - ص 266)

[111]- قصور خود چو نمود اعتراف بنده ز صدق       نمایدش ز کرم خواجه بی دریغ، معاف  (حسن اهتمام - گل ها و لاله ها - ص 532)                      

[112] - ز اقــرار گـنـه اگــر خـمــوشـم         خـود هر سر مـویِ مـن گواهست  (عبرت نائینی - دیوان اشعار - ص265)

       خون ما کز مژه ریزی اگر انکار کنی         هر سر موی زبانی به گـواهـی باشد     (اهلی شیرازی - دیوان اشعار- ص167)

[113] -  ز سخن، نیّـت خون ریختنت معلوم است        می شوم کشته، ز رنگ سخنت معلوم است    (نثاری تونی - دیوان اشعار - ص 84)

[114] - خون چکان است "مَلِک" تیغ ستم، می ترسم       که پی آخر، به در خانة قاتل برود  

(ملک طیفور انجدانی- تذکرة سخنوران قم- ص304)

[115] - چه جرم کردی ای چشمِ ما که بندت کرد؟       بزار و توبه کن و ترک کن خطاها را  

(مولانا جلال الدّین بلخی- دیوان شمس- ص136)

[116] -   بر نعشـم آمد آن مَـه بی مهـر و از کسان       پرسید: ایـن ستم زده از کشتگـان کیسـت؟

           گفتند بهر چیست تجاهل؟ تـو خود بگـو       رنگین ز خـون او سر تیغ و سنان کیسـت؟        

(میرزا محمّد حسن قتیل لاهوری)         

[117] - به سوگند و عهد استوارش مدار    نگهبـانِ پنهـان بـر او بـرگـمـار   (سعدی شیرازی - کلیّات- بوستان- باب اوّل- ص252)

[118] - دادخواهانم اگر کشته برآرند به کویش     قاتلم را به اشارت بنمایم که فلان است  (حکیم نزاری قُهستانی - دیوان اشعار- ص705)

[119] - گر هـزاران مـدّعـی سر برزند        گوش، قاضی جانبِ شاهد کند  

(مولانا جلال الدّین بلخی- مثنوی معنوی - دفتر ششم - ص1155)

[120] - غرور یار از اظهار عجز من، یکی صد شد      به کـار مدّعی آمـد درین دعـوی، گـواه من  (صائب تبریزی- دیوان اشعار - ص813)

[121] - مرا به صـدق محبّت، دو شـاهـدنـد موافق     ز گریه، دیدة سرخ و ز غصّه، چهرة زردم  (وصال شیرازی- دیوان اشعار- ص430)

[122] - گر گواهیش بیارم که مرا زلف تو کشت      حُسـن او لـرزه بر انـدام گـواه انـدازد   (اوحدی مراغه‌ای - کلیّات - ص153)

[123] - به چشم خويش ديدم هر چه گفتم       شـنـيـده نـيـز بسـيـاري نهفتـم    (فخرالدّين اسعد گرگاني - ویس و رامین- ص62)

     از گوش مجوي كار ديده       فرق است ز ديده تا شنيده   (نورالدّین عبدالرّحمان جامي - هفت اورنگ- لیلی و مجنون- ص768)

[124] - دعـویِ حُسن ترا ای صنمِ مه‌سیما      شاهدِ عدل، یکی مهر و دگر یک، ماهست  (اسیری لاهیجی  دیوان اشعار و رسائل- ص82)

[125] - اي كه ديدي قتل من در پاي آن سرو سهي    شحنه را زين فتنه واقف كن كه قاتل مي‌رود  (اوحدی مراغه ای- کلیّات - ص207)

[126] - دل می‌دهد گواهی، کو را تـو بُرد خواهی       چشمت به تیر غمزه، گو جرح کن گُوا را   (سیف فرغانی- دیوان اشعار- ص387)

[127] - عشق چون دعوی، جفا دیدن گواه      چون گواهت نیست، دعوی شد تباه 

(مولانا جلال الدّین بلخی- مثنوی معنوی- دفتر سوم- ص595)

[128] - پیش قاضیِ فلک، مَه چه کند دعوی حُسن     تا خطت بـیّـنـة خویش اقامت نکند   (امیرخسرو دهلوی - دیوان اشعار- ص226)

[129] - همانا در میان با غیر، حرف قتل من داری     که سویم گوشة چشمی در اثنای سخن داری (میلی مشهدی- دیوان اشعار- ص154)

[130] - مگــو بـهـانـه نــدارم بـرای کشتـن تـو         کزین حدیث که گفتی بهانه معلوم است  (غزالی مشهدی - دیوان اشعار- ص131)

[131] - خـون ناحـقّ مکن، چو یـابـی دست      کـز مـکـافــاتِ آن نـشـایـد رسـت   (اوحدی مراغه ای - کلیّات - جام جم- ص530)

[132] - چندین سر بی‌جرم به دار است در آن کو        یک بـار سـر از نـاز بـه بـالا نـکـنـد کس   وحشی بافقی - دیوان اشعار- ص91)

[133] - جایی که خـون عاشق ریزند بی‌جنایت        نهی است بیدلان را بودن در آن ولایت    (عماد فقیه کرمانی- دیوان اشعار- ص 53)

[134] - دیـة قـتـل نـبـشـتـنـد بـر او           تهمـت مظلمـه هِشتنـد بـر او    (ادیب ‌الممالک فراهانی- دیوان اشعار- ص602)

[135] - خطـاست اين كه دل دوستان بيـازاري        وليك قاتل عمـد از خطا چه غم دارد؟   (سعدي شيرازي- کلیّات- غزلیّات- ص472)

[136] - به تیغ وی سر و جان دادم و سرافرازم        چه قاتلی است که شاکر بُوَد ازو مقتول    (سرخوش تفرشی - دیوان اشعار- ص89)

[137] - اگر كس قاتل خود بود هـرگـز      منم آن كس، نخستين قاتل خويش   (حکیم انوري ابيوردي- دیوان اشعار- جلد دوم- ص865)

[138] - به جرمِ عشقِ توام کشتنی، به زودی کُش        که خویش را بکُشم گر به دیرباز کُشی   

(موهن لعل انیس- تذکرة انیس­الاحبّاء- ص451)

[139] - دیشب چه خودکشی که نکردم به کوی تو       بیـرون نیامدی بـه تمـاشـا، چـه فـایـده؟  (نادم گیلانی - صیّادان معنی- ص917)

[140] - هر شبی گویم که خون خود بریزم در فراق        باز گویم این جهان و آن جهانی چون کنم؟  

(حکیم سنایی غزنوی- دیوان اشعار- ص447)

[141] - جدا زان تُرک عاشق­کُش، چنان تنگ آمدم از خود       که گر بودی به دستم قتـلِ خود، صد بار می­کردم   

                                                                                            (بابا فغانی شیرازی - دیوان اشعار- ص310)

[142] -  کاسه پُر زهـرست، خـود را هـوش‌دار      خـونِ خـود را خـود نـریـزی، زینهار   (قاسم انوار - کلیّات- انیس‌العارفین- ص384)

[143] - آن یکی از خشم، مادر را بکشت      هم به زخم خنجر و هم زخم مشت  

(مولانا جلال الدّین بلخی- مثنوی معنوی- دفتر دوم- ص257)

[144] - چنین گفت آنکس که خون پدر           بـریـزد، مـبـاداش بــالا و فــر

     نبینم مـن آن بـدکنش را ز دور             نـه هنگام ماتم، نه هنگـام سـور    

                                                                 (حکیم فردوسی طوسی - شاهنامه – کشته شدن شیرویه – ص 535)          

[145] - سکّة غیرت عشقت زده ای یوسفِ وقت       کـه بــرادر هــوسِ قـتـلِ بــرادر دارد    (آتش اصفهانی- دیوان اشعار– ص126)

[146] - هر که فرزند جگرگوشة خود را بکُشد       " ثانی حارثِ" بی­رحم بُوَد تاریخش 

 (میرعلی کاشی- گلزار جاویدان- جلد سوم- ص1422)

[147] - دل مده از دست اگر داری خبر، ای بی‌خبر     کاین عروس بی‌حیا، دنبال قتل شوهر است  

(عماد الدّین نسیمی- دیوان اشعار- ص452)

[148] - بی­پرده رفـت دختـر رز در کنـار شیـخ        خونش از آن خورند که اسبابِ ننگ شد   (آتش اصفهانی- دیوان اشعار- ص159)

[149] - تا نگیرد مجرمش عدلت به اسقاط جنین       نگـذرد باد صبـا تنـد از درخت میـوه­دار   (شاپور تهرانی- دیوان اشعار– ص246)

[150] - که می آید به سـروقـتِ دل ما جز پریشانی؟       که می پرسد به غیر از سیل راه منزل ما را؟   

(صائب تبریزی- دیوان اشعار– ص111)

[151] - تهمـت دزدیِ دل را به که بندم آخر؟      هر که را می­نگـرم، نـام تـرا می­گیـرد  

                                                                    (عبدالحکیم حاکم لاهوری- تذکرة خزانة عامره - مجلد اوّل - ص 311)

[152] - چنانکه من به مدیح تـو خالق المضمون     هم اوست از مـن بیچاره سارق الاشعار

          هرآنچه گویم، فـوری بـدزدد از دیـوان      به نام خویش دهد عرضه چون بیابد بار   (نثار گرمرودی- دیوان اشعار - ص 114)

[153]- لولی که زرش نبوَد، مـال پدرش نبوَد      دزدی نکند گوید: پس ما چه خوریم آخر؟   

(مولانا جلال الدّین بلخی- دیوان شمس- ص409)

[154] - چشم او کرده سوی خال اشارت، می‌گفت:      نقد را هیچ عجب نیست که هندو دزدد    (صائب تبریزی - دیوان اشعار- ص150)

[155] - چو دزدِ شب که نیاید ز خانه روز برون       خمـارِ خانگی­ام شرمسار مستـان کـرد    (نوعی خبوشانی - صیّادان معنی– ص 18)

[156] - آشکـارا دهـی آن اندک و بی­مایه زکـات      رشوت حاکم، جز در شب و پنهان ندهی   (حکیم ناصرخسرو - دیوان اشعار- ص487)

[157] - از نفاق، اصحـاب دارالضّرب در تقلـیبِ نقـد مـؤمنـان زَفـت را بی زور و بی زر کرده­اند

       کار عُمّال سرای ضرب، همچـون زر شدست زان که زر بر مردمان، یکسر مزوّر کرده­اند  

                                                                                                (حکیم سنایی غزنوی - دیوان اشعار- ص110)    

[158] - هر كه از كـوي تـو بگريـزد و جنّـت طلبد         غبن فاحش  بُوَد، از غبن پشيمان باشد   (قاسم انوار- دیوان اشعار- ص125)

[159] - بجـز تویی که بسـوزی ز غـم مـرا دلِ ریـش    شنیده­ای که کس آتش زند به خانة خویش؟  

                                                                                    (محمّد تندری- گلزار جاویدان- جلد سوم- ص1295)

[160] - گر تو حـقّ را همه جـا حاضر و ناظر دانی      آخر ای خواجه متاعی که نداری، مفروش   (قاسم انوار - کلیّات- ص188)

[161] - باج خواهند ز من، لیک چو باجی ندهم         رام خـواهنـد کننـد از ره تهـدیـد مـرا   (رعدی آذرخشی - نگاه- ص278)

[162] - خونم بخور و غم مخور از پرسشِ محشر      طفلـی و ملائک ننویسند گناهت   (حاج ملّا هادی سبزواری- دیوان اشعار- ص277)

[163]- فرمان خِرد بر دل هشیار نویسند       حُکمی نبُوَد بر سر دیوانه، قلم را    (کمال‌الدّین مسعود خجندی - دیوان اشعار - ص 19)

[164]- دامـن ز پـیِ کشتـن مـن بـرزده­ای باز       کس بر تو نگیرد که تو ساغر زده­ای باز   (کوکب یزدی - تذکرة میکده - ص230)

[165] - آن سیه­مستم که گر آتش فتد در خانه­ام       جام می گیرم به کف، گویم که مهتاب خوشی است  

                                                    (میر رضی دانش مشهدی - صیّادان معنی - ص542)

[166]- قانون خـراب و اَبتَـر و قانونگذار، کـور        بدتر ز هر دو، مجری قانون در آن میان     (ملک الشّعرای بهار - دیوان اشعار - ص 323)

[167]- گفتـم که زود زانیـه گـردد        آن زن که داشت شوهر زانی     (ملک الشّعرای بهار - دیوان اشعار - قصاید - ص 283)                  

[168]- زنِ خـود را بـه سـنـگ زد مَـردش       شـد دوان، ســوی قـاضـی آوردش   (اوحدی مراغه ای - کلیّات - جام جم - ص575)

[169]- من ندانستم بُوَد کشتن سزای جـرمِ مِهر        ور نه زو پنهان نمی‌کردم گناه خویش را   (سحاب اصفهانی - دیوان اشعار - ص9)

[170]- عذر نامقبول را بر طاق نسیان نِهْ که نیست      مجرمان را عذرخواهی، بِـهْ ز سرافکندگی (صائب تبریزی - دیوان اشعار - غزلیّات)

[171]- گفـت بی‌فـایـدسـت چون و چرا      حُـکـم قـانـون نـدارد اسـتـثـنـاء    (ملک‌الشّعرای بهار - دیوان اشعار - ص762)

[172]- دگــر در کـشتـن آن بـی­گنـه مــرد        چه کوشی، چون ندانی او چه بـد کرد؟

        ز مسـکـیـنـی کـه آگـاهـیـت نـبـوَد         بَـرو آن بـِهْ کـه بـدخـواهـیـت نـبـوَد

                                                                          (وصال شیرازی - دیوان اشعار - فرهاد و شیرین - ص 566)

[173]- هر آنكس كو رود تنها به قاضي       ز قاضي خرّم آيد، گشته راضي   (عطّار نيشابوري - مجموعة آثار - بلبل نامه - ص75)

[174]- گفت بنشین آورم خصمت به باب        نیست از چون من روا حُکمِ غیاب

                                                (صدرالاسلام قزوینی - فرهنگ سخنوران و سرایندگان قزوین - ص135)

[175]- همه عالم ز تو نالان، تو باری از چه می‌نالی؟        چو از تو کم نشد یک مو، نمی‌دانم چه می‌مویی 

            (مولانا جلال الدّین-دیوان شمس- ص934)

[176]- مکافات یابد بِدان بَد که کرد      نباید غم نـاجـوانمـرد خورد   (حكيم فردوسی طوسی- شاهنامه - پادشاهی انوشیروان- ص434)

[177]- تیمارِ کارِ خویش تو خود خور، که دیگران        هـرگـز برای جـرم تـو تـاوان نمی‌دهند   

 (پروین اعتصامی - دیوان اشعار – ص385)

[178]- شايد كه روز حشر نپرسند جرم ما     در عشق سوختيم، عقوبت دوباره نيست   (محسن فيض كاشاني - دیوان اشعار - ص117)

[179]- به قدر و فضل، هر ساعت چنان حُكمي بكرد آخر       كزو بردند هر مجرم، به قدرِ جرم خود، كيفر   

                                                                                                     (سيّد حسن غزنوي - دیوان اشعار - ص85)

[180]- بي‌گواهي دو عدل ار چه شهادت باشد           قول اين قوم چنان نيست كه باور گردد     (نیافتم سرودة کیست)

[181]-  وز تـو مي‌خواهند هـم تـا وارهنـد  زين غرض باطل گواهي مي‌دهند   

(مولانا جلال الدّین بلخی- مثنوی معنوی- دفتر دوم- ص251) 

 [182]-  مرا از روی خود دوری چه فرمایی        اگر حُکمی کنی بر من، به چیزی کن که بتوانم 

 (اوحدی مراغه ای - کلیّات - غزلیّات - ص288)

[183]-  وان که جـان دارد و خِـرد دارد         خـویشتـن خیـره متّهـم نکنـد    (مجیرالدّین بیلقانی - دیوان اشعار - ص307)

[184]-  هست قانون هر کجا زور و فشار آنجا نباشد        خودسری و زور اگر باشد، نباشد جای قانون  

                                                                         (میرسیّد علی اصفهانی - گلزار جاویدان - جلد سوم - ص 1548)